Publikuar më 14.04.2024 nga shekulli_admin

Irani ka nisur mbrëmjen e sotme sulmin hakmarrës ndaj Izraelit duke lëshuar dhjetëra drone kamikazë, të cilët raportohet se do të duan disa orë që të godasin objektivat.

Teherani kishte paralajmëruar prej ditësh se do të përgjigjej ashpër ndaj izraelitëve, pasi këta të fundit bombarduan konsullatën iraniane në Siri, duke vrarë 7 persona që ndodheshin brenda.

Sakaq, të dy vendet ashtu si edhe Jordania kanë njoftuar se do të mbyllin hapësirat e tyre ajrore këtë mbrëmje duke bërë që avionët në hyrje, nisje dhe tranzit të ndalohen të kalojnë apo të zbarkojnë.

Kryeministri Benjamin Netanyahu tha se Izraeli është gati për një sulm të drejtpërdrejtë nga Irani dhe do të përgjigjet në të njëjtën mënyrë.

“Qytetarët e Izraelit, në vitet e fundit, dhe aq më tepër në javët e fundit, Izraeli është përgatitur për mundësinë e një sulmi të drejtpërdrejtë nga Irani”.

“Sistemet tona të mbrojtjes janë të vendosura dhe ne jemi të përgatitur për çdo skenar, si në mbrojtje ashtu edhe në sulm. Shteti i Izraelit është i fortë, IDF është i fortë, populli është i fortë”.

“Ne e vlerësojmë SHBA-në për qëndrimin në krah të Izraelit, si dhe mbështetjen e Britanisë së Madhe, Francës dhe shumë vendeve të tjera.”

“Kam vendosur një parim të qartë – kushdo që na lëndon, ne do t’i lëndojmë ata. Ne do të mbrohemi nga çdo kërcënim dhe do ta bëjmë këtë me qetësi dhe vendosmëri”.

Ndërkohë, SHBA ka premtuar “mbështetje të palëkundur” për Izraelin pasi Irani më herët konfiskoi anijen e lidhur me Izraelin. Këshilltari i Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, Jake Sullivan, e shkroi këtë në një postim në X pasi pati një bisedë telefonike me homologët e tij izraelitë.

Ushtria izraelite shpalli “gadishmëri e plotë” për shkak të hakmarrjejes iraniane. Zëdhënësi i IDF-së saktësoi se “dhjetëra avionë janë gati të ngrihen” në funksion të kundërpërgjigjes së sulmit nga ana e Teheranit.

Ekspertët e mbrojtjes kanë folur për CNN nëse dhe si Izraeli mund t’i përgjigjet sulmeve të kësaj fundjave nga Irani.

Michael Oren, ish-ambasador izraelit në Shtetet e Bashkuara, i tha CNN se “rregullat duhet të ndryshohen” pas sulmit të së shtunës mbrëma, përcjell Telegrafi.

“Do të varet kryesisht nga shkalla e dëmit të shkaktuar nga kjo valë e parë e dronëve dhe raketave iraniane”, citohet të ketë thënë Oren.

“Por në çdo rast, ne jemi në Lindjen e Mesme dhe presioni dhe parandalimi llogariten shumë këtu. Nuk mendoj se Izraeli mund të goditet në këtë mënyrë në një shkallë kaq masive dhe të mos përgjigjet në një mënyrë domethënëse”.

Ndërsa Eyal Hulata, një ish-këshilltar izraelit për sigurinë kombëtare, theksoi se hakmarrja ushtarake nuk është përgjigja e vetme në dispozicion, duke shtuar se sanksione të tjera ndërkombëtare kundër Iranit mund të jenë të mundshme.

Ndryshe, SHBA njoftoi sanksione ndaj Iranit në shkurt – duke synuar një sërë nismash keqdashëse iraniane, duke përfshirë luftën kibernetike dhe programet e tyre me dron.

“Asgjë e tillë nuk ka ndodhur më parë. Ky është Irani që kalon të gjithë vijat. Por nuk mjafton vetëm të pyesim se çfarë duhet të bëjë Izraeli, por gjithashtu, çfarë duhet të bëjë komuniteti ndërkombëtar kur Irani ka bërë diçka kaq të paimagjinueshme”, mendon Hulata.

Irani ka qenë nën një mori sanksionesh ndërkombëtare për vite të tëra, të cilat kanë goditur ekonominë e vendit. Por ato kanë pasur ndikim të kufizuar në ndryshimin e qasjes së qeverisë ndaj Izraelit dhe Lindjes së Mesme më gjerë.

Qëndrimi amerikan

Lindja e Mesme ka tashmë një vatër të re konflikti. Irani ka nisur sulmet ajrore ndaj Izraelit, në shenjë hakmarrje për bombardimin e ambasadës iraniane në Siri ku u vranë 7 persona. Kjo është hera e parë që Irani dhe Izraeli konfrontohen ushtarakisht drejtpërdrejt.  Por cila është fuqia ushtarake e Iranit, në kushtet kur dihet se sa e fortë dhe moderne është ushtria e Izraelit?

Sa i përket fuqisë së përgjithshme ushtarake, forcat e armatosura të Iranit renditen të 14-at në botë në një listë prej 134 vendesh që është përpiluar në vitin 2019.

Për presidentin Joe Biden, një sulm ndaj Izraelit i nisur nga toka iraniane përbën një skenar që ai do të kërkonte shumë ta shmangte që nga fillimi i konfliktit aktual në Lindjen e Mesme. Reprezaljet rrisin rrezikun e një konflikti më të gjerë rajonal që mund të tërheqë drejtpërdrejt Shtetet e Bashkuara, së bashku me vendet e tjera. Tensionet e vendosin Biden, përsëri, në pozicionin e dobët të zotimit për mbështetje të palëkundur për Izraelin, ndërsa gjithashtu përpiqen të parandalojnë një zjarr të ri që të shpërthejë ku Shtetet e Bashkuara të jenë të përfshira.

Ajo që vjen më pas nuk dihet. Menjëherë pas sulmeve të Iranit, zyrtarët amerikanë pranuan se po hynin në një territor të paeksploruar, me shtrirjen e sulmeve të Iranit fillimisht të paqarta. Një pikëpyetje e rëndësishme është se si përfaqësuesit mund t’i bashkohen përpjekjeve iraniane për të synuar Izraelin dhe për të shtuar një shtresë të re të paparashikueshmërisë.

Dhe me planet e Izraelit për një përgjigje ende në formim, zyrtarët e administratës Biden pritet të vazhdojnë të këshillojnë homologët e tyre izraelitë, me dëshirën për kontroll dhe vetëpërmbajtje. Biden po vepron gjithashtu brenda politikës së ngjeshur të një viti zgjedhor, duke i dhënë rëndësi të madhe vendimeve të tij të ardhshme. Shpërthimi i luftës Izrael-Hamas më 7 tetor e ka lënduar Bidenin në vend, duke gërryer mbështetjen e tij me zonat kryesore elektorale pasi ai ka refuzuar të bëjë thirrje për një armëpushim të përhershëm në Gaza.

Një nga arsyet pse Biden u kthye urgjentisht në Shtëpinë e Bardhë nga shtëpia e tij në plazh në Delaware të shtunën pasdite ishte natyra e vazhdueshme e sulmit, tha një zyrtar, nga Situation Room e pajisur më mirë për monitorimin në kohë reale të ngjarjeve. Zyrtarët e administratës i panë sulmet e Iranit ndaj Izraelit të shtunën si joproporcionale me sulmet e Izraelit në Damask që shkaktuan hakmarrjen, tha një zyrtar amerikan për CNN. Kjo pikëpamje ka qenë një faktor i rëndësishëm në diskutimet që po zhvillohen në Shtëpinë e Bardhë gjatë gjithë ditës për hapat e ardhshëm, veçanërisht pasi Biden është vendosur të parandalojë shpërthimin e një konflikti rajonal në shkallë të plotë.

Ekziston gjithashtu një njohje se ajo që Izraeli ka të ngjarë të bëjë si përgjigje do të varet nga një vlerësim i plotë i dëmit, duke përfshirë viktimat e mundshme, kështu që këshilla e administratës Biden për Izraelin do të varet nga vëmendja e asaj pamjeje, shtoi zyrtari. Biden dhe kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu folën të shtunën mbrëma, si dhe sekretari i Mbrojtjes Lloyd Austin dhe homologu i tij Yoav Gallant, dhe të dy qeveritë do të qëndrojnë në kontakt të ngushtë në orët dhe ditët në vijim.

Menjëherë pas sulmeve izraelite në Siri që vranë komandantët e lartë iranianë, zyrtarët amerikanë vëzhguan Iranin që po përgatitej për të nisur një sulm të madh ndaj Izraelit, duke e parë atë si të pashmangshëm. Ndërsa SHBA, në konsultim të ngushtë me Izraelin, u përpoq të kuptonte saktësisht se si, kur dhe ku saktësisht do të hakmerrej Irani, zyrtarët e administratës kurrë nuk e përjashtuan plotësisht mundësinë e përpjekjes së Iranit për të goditur brenda Izraelit, si dhe personelin dhe asetet amerikane në rajon.

“Skenari i rastit më të keq”, tha një zyrtar i lartë i administratës në ditët para sulmeve të së shtunës të Iranit, ishte një sulm i drejtpërdrejtë nga Irani ndaj Izraelit dhe shpërthimi i një konflikti shtet-në-shtet që mund të nxiste shumë mirë fillimi e një konflikti më të gjerë rajonal për të cilin SHBA-ja ka punuar për ta parandaluar që nga pasojat e menjëhershme të sulmeve të Hamasit të 7 tetorit.

Me gjithë tensionet e tij aktuale me Netanyahun për luftën në Gaza, Biden dhe zyrtarët e tij të lartë kanë kërkuar gjatë javës së kaluar të zvogëlojnë çdo dyshim mes SHBA-së dhe Izraelit kur bëhet fjalë për mbrojtjen e Izraelit kundër Iranit.

Në orët para se Irani të niste sulmin e tij, sekretari amerikan i mbrojtjes dhe këshilltari i sigurisë kombëtare folën me homologët e tyre në Izrael për të përsëritur këtë mbështetje. Javën e kaluar, gjenerali Erik Kurilla, komandanti i Komandës Qendrore të SHBA-së, ishte në Izrael duke diskutuar mbi rastet e paparashikuara me zyrtarët përpara sulmit të pritshëm. Biden e mbajti premtimin e tij të së premtes se “SHBA-ja është e përkushtuar ndaj mbrojtjes së Izraelit”, me zyrtarë të mbrojtjes që i thanë CNN se ushtria amerikane kapi me sukses disa raketa iraniane të shtunën.

Të përfshira në bisedat për përgatitjet për sulmin e Iranit dhe koordinimin e një përgjigjeje ishin gjithashtu inkurajimi i nënkuptuar për qeverinë izraelite për të mos lejuar që situata të dalë jashtë kontrollit nëse përgjigja e Iranit ishte e kufizuar në natyrë, thanë zyrtarë të njohur me këtë çështje.

SHBA i dërgoi gjithashtu mesazhe publikisht dhe privatisht Iranit duke paralajmëruar për përshkallëzimin e mëtejshëm të krizës dhe u bëri presion aleatëve evropianë dhe arabë që të përdorin ndikimin e tyre me Teheranin për të dhënë mesazhe të ngjashme.

Ndërsa planet e Iranit për të sulmuar Izraelin u bënë më të qarta, zyrtarët amerikanë vlerësuan gjithnjë e më shumë se Teherani nuk po kërkonte konflikt të drejtpërdrejtë me Shtetet e Bashkuara. Përpara sulmit me dron të nisur nga Irani të shtunën, zyrtarët amerikanë thanë se nuk prisnin që objektivat të përfshinin forcat amerikane në rajon.

Ky është një ndryshim nga fillimi i konfliktit, kur milicitë e mbështetur nga Irani sulmuan rregullisht trupat amerikane në Lindjen e Mesme, duke përfshirë një sulm që vrau tre amerikanë të vendosur në Jordani. Pasi SHBA nisi sulmet hakmarrëse, sulmet nga përfaqësuesit iranianë u zbehën. Megjithatë, tensionet e ndezura midis Iranit dhe Izraelit nuk kanë pushuar. Pa asnjë kanal të drejtpërdrejtë komunikimi midis dy vendeve, rreziku i llogaritjes së gabuar është përforcuar.

Pa bomba bërthamore, por me shumë milici

Iranianët kanë program shumë të diskutueshëm bërthamor, por tani për tani, nuk kanë kapacitet për të bërë armë. Teherani disponon program me raketa balistike, por jo raketa me rreze të gjatë që mund t’i arrijnë Shtetet e Bashkuara.

Po ashtu, Irani nuk ka ndonjë “mik” të madh në rajon. Irani ka marrëdhënie të mira me Rusinë dhe Kinën, por asnjë aleat të fortë, fuqi të madhe, nuk e ka partner strategjik.

Irani, i cili cilësohet si një nga vendet më të izoluara në botë, zbaton një strategji të luftërave të milicive ose kryen sulme asimetrike, duke shfrytëzuar dobësitë e forcave amerikane dhe atyre që udhëhiqen nga SHBA-ja.

Buxhet modest për ushtrinë
Buxheti i mbrojtjes i Iranit në vitin 2018, sipas Institutit Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes, me seli në Stokholm, ka qenë mbi 13 miliardë dollarë.

Por, Teherani qëndron larg rivalëve rajonalë, si Arabia Saudite, e cila ka shpenzuar 70 miliardë dollarë, dhe Izraeli 18.5 miliardë.

Shteteve të Bashkuara, me një buxhet prej 700 miliardë dollarësh, as që mund t’iu afrohet.

Për më tepër, shpenzimet ushtarake të Iranit janë zvogëluar me 9.5 për qind në vitin 2018, krahasuar me vitin paraprak, për shkak të problemeve të mëdha ekonomike, që ia kanë shkaktuar sanksionet e Shteteve të Bashkuara – një strategji kjo që Uashingtoni i referohet si “presion maksimal”.

Megjithatë, establishmenti ushtarak i Iranit, sidomos Garda Revolucionare, nuk varet shumë nga buxheti i shtetit sa u përket fondeve, thotë Fondacioni për Mbrojtje të Demokracive, me seli në Uashington.

“Establishmenti ushtarak kontrollon (një të pestën) e vlerës së tregut të kompanive, të listuara në Bursën e Teheranit, dhe zotëron mijëra kompani të tjera, që sjellin të ardhura për forcat e armatosura. Për më tepër, Garda Revolucionare kontrollon një pjesë të konsiderueshme të ekonomisë nëntokësore të Iranit”, thotë Fondacioni për Mbrojtje të Demokracive.

Me ushtrinë më të madhe në Lindjen e Mesme
Sa i përket fuqisë së përgjithshme ushtarake, forcat e armatosura të Iranit renditen të 14-tat në botë në një listë prej 134 vendesh që është përpiluar në vitin 2019 nga Global Firepower dhe Business Insider.

Me rreth 523,000 forca në detyrë dhe 350,000 rezervë, Irani ka ushtrinë më të madhe aktive në Lindjen e Mesme.

Focat aktive përbëhen nga 350,000 ushtarë të rregullt dhe së paku 150,000 pjesëtarë të Gardës Revolucionare, e cila ka pushtetin më të madh në ushtrinë iraniane.

Komandanti i Gardës Revolucionare, Hossein Salami, raporton drejtpërdrejt tek udhëheqësi suprem i Iranit, Ajatollah Ali Khamenei.

Ushtri brenda ushtrisë
Garda Revolucionare përbëhet nga pesë nëngrupe. Një prej këtyre nëngrupeve, Forca Kuds, është udhëhequr me dekada nga Soleimani, derisa u vra në një sulm me dron nga SHBA-ja. Forca Kuds është e ngarkuar me operacione jashtë shtetit, kryesisht në Lindjen e Mesme.

Vlerësimet për numrin e saktë të pjesëtarëve të saj ndryshojnë.

Por, Jack Watling, nga Instituti për Shërbime të Bashkuara Mbretërore, ka vlerësuar për NBC News se ajo numëron 17,000 deri në 21,000 anëtarë.

Një tjetër nëngrup i Gardës Revolucionare është milicia Basij, një forcë paraushtarake me 90,000 anëtarë, të mobilizuar për të zbatuar rendin.

Si shumë institucione të ndërlidhura në Iran, Basij është formuar fillimisht si forcë vullnetare, gjatë luftës Iran-Irak. Por, që atëherë, “është bërë një pjesë e ngulitur e shtetit”, shkruan Washington Post.

Nën komandën e Gardës Revolucionare veprojnë edhe 20,000 pjesëtarë të forcës detare, të vendosur kryesisht në Ngushticën e Hormuzit.

Kjo Ngushticë, ku kalon mbi 20 për qind e tregtisë globale të naftës, është një rrugë e rëndësishme dhe ka qenë shpesh skenë e konfrontimeve midis anijeve iraniane dhe atyre me flamuj të huaj, në vitin 2019.

Edhe pse më e vogël në numër, Garda Revolucionare është më e fuqishme se ushtria e rregullt, për shkak të natyrës së degëzuar të shtetit iranian. Dhe, për këtë arsye, marrëdhëniet midis qeverisë dhe Gardës Revolucionare kanë qenë gjithmonë të tensionuara.

Tanket
Irani ka 1,634 tanke, duke u renditur i 18-ti në mesin e 137 vendeve. Ky numër mbështetet nga rreth 2,345 automjete të blinduara luftarake dhe 1,900 raketahedhës.

Tanket, megjithatë, janë modele të vjetra. Vetëm modeli i ri “Karrar” mund të krahasohet me disa tanke më të mira në botë.

Edhe pse “Karrar” duket shumë i ngjashëm me prodhimin e njohur rus, “T-90”, Irani i ka hedhur poshtë sugjerimet se ka bashkëpunuar me Rusinë në prodhimin e tij.

Marina
Marina iraniane është krahasimisht një forcë modeste, e cila nuk ka as transportues aeroplanësh, as shkatërrues.

Marina e Iranit posedon gjashtë luftanije, tri korveta, 34 nëndetëse dhe 88 anije patrullimi.

“Fluturuesit e shpejtë”
Me rreth 509 avionë luftarakë, Forca Ajrore e Iranit mbetet larg – si për nga sasia, ashtu edhe cilësia – kundërshtarëve rajonalë, si Arabia Saudite dhe Izraeli, që kanë 848, respektivisht 595 aeroplanë në flotat e tyre, raporton National Interests.

Pjesa më e madhe e forcave ajrore të Iranit daton në epokën e Shahut ose është mbetje nga forca ajrore irakiane e diktatorit Saddam Hussein.

Forca irakiane i ka çuar shumë nga aeroplanët e saj në Iran gjatë Luftës së Gjirit Persik, më 1991, për të shmangur shkatërrimin e tyre nga forcat e drejtuara nga SHBA-ja.

Forca Ajrore e Iranit mban nofkën “Tizparvazan” (“fluturues të shpejtë”).

Pas marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 – e cila i hoqi Iranit disa sanksione të ashpra ndërkombëtare – ky vend pati një mundësi të shkurtër për të përmirësuar forcën e tij ajrore.

Mirage 2000 i Francës ka qenë një opsion, por Teherani përfundimisht ka vendosur kundër tij, sepse ka qenë më familjar me aeroplanët e prodhuar në Amerikë dhe Rusi.

Irani po ashtu ka pasur shansin të blejë 30 avionë të sofistikuar Su-30 nga Rusia, por ka hequr dorë, raporton National Interests.

“Kjo ndoshta ka ndodhur sepse paraushtarakët e Gardës Revolucionare nuk janë pajtuar kurrë që ushtria e rregullt iraniane të bëhet shumë e fuqishme”, shkruan revista amerikane.

Raketat
Si pasojë e sanksioneve amerikane, që i kanë zvogëluar Iranit eksportet e naftës, importet e pajisjeve ushtarake në Iran kanë rënë ndjeshëm, viteve të fundit.

Importet e armëve në Iran kanë rënë në mënyrë drastike në vitin 2018 dhe importet e përgjithshme të vendit për ushtrinë e tij – nga viti 2009 deri më 2018 – kanë qenë vetëm 3.5 për qind e importeve të përgjithshme të Arabisë Saudite gjatë së njëjtës periudhë kohore.

Për këtë arsye, Teherani është dashur të mbështetet gjithnjë e më shumë në zhvillimin e teknologjive vendase për nevojat e tij ushtarake, përshirë importet e pajisjeve më të lira, që vijnë kryesisht nga Rusia dhe Kina.

Irani po ashtu mbështetet në zhvillimin e raketave dhe thuhet se ka sistemin më të zhvilluar të raketave me rreze të shkurtër dhe të mesme në rajon.

Përveç tjerave, Irani ka raketa Shahab 1, me rreze prej 300 kilometrash, gjë që e ka bërë Uashingtonin të instalojë sistemin e tij anti-raketor Patritot në disa vende fqinje të Iranit, për t’iu kundërvënë kërcënimeve të mundshme.

Teherani ka punuar edhe në zhvillimin e raketave interkontinentale, edhe pse programet e tilla janë pezulluar pasi Irani ka arritur marrëveshje me gjashtë fuqi botërore në vitin 2015, për të kufizuar programin e tij bërthamor.

Pas tërheqjes së Shteteve të Bashkuara nga marrëveshja, më 2018, Irani ka nisur gradualisht t’i injorojë kufizimet e parapara me marrëveshje. Pas vrasjes së Soleimanit, ka thënë se ndalon së zbatuari marrëveshjen.

Ky zhvillim lë hapur mundësinë e Teheranit për të rinisur përpjekjet për zhvillimin e raketave ndërkontinentale.

Sipas Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike, raketa Shahab 3, me një rreze prej 2,000 kilometrash, mund të godasë Izraelin.

Instituti Ndërkombëtar për Studime Strategjike gjithashtu raporton se Irani ka 32 bateri të sistemit rus të mbrojtjes ajrore S-300.

Lufta kibernetike dhe me dronë
Irani ka dronë që ka përdorur në operacionet në Irak dhe kundër Izraelit. Besohet gjithashtu se një dron iranian është përdorur në shtator të vitit të kaluar, për të sulmuar objektet e naftës në Arabinë Saudite.

Garda Revolucionare krenohet gjithashtu me një njësi kibernetike që dihet se ka qenë përgjegjëse për disa sulme jashtë Iranit.

Pas vrasjes së Soleimanit, shumë kanë menduar se Irani mund të përgjigjet me sulme masive kibernetike kundër njësive amerikane dhe kjo frikë vazhdon pohojnë analistët.

Strategjia
Shumë analistë kanë parashikuar se Irani nuk do të hyjë në konflikt të hapur me armiqtë e tij, por do t’i shfrytëzojë burimet e tij për të kryer operacione asimetrike, në përpjekje për të dëmtuar forcat amerikane ose interesat amerikane në Lindjen e Mesme.